مقدمه
تاریخ انقلاب اسلامی ایران مملو از لحظات تلخ و شیرین است که با فراز و نشیب‌های قابل توجهی همراه است که تمام آنها را با رهبری حکیمانه و بصیرانه امام راحل (ره) و حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای و عزم ملت ایران و ایثارگری‌ها یا موفقیت پشت سر گذاشته است. ملت ایران همیشه مدیون خون پاک شهدای جنگ هشت ساله دفاع مقدس هستند. ما در این مقاله قصد داریم به بررسی جنگ ایران و عراق با توجه به هفته‌دفاع مقدس بپردازیم.
بیشتر بخوانید: پدافند هوایی ایران
هفته دفاع مقدس
در تقویم ایران روز 31 شهریور که مصادف با آغاز جنگ تحمیلی از سوی رژیم عراق علیه جمهوری اسلامی ایران، به عنوان هفته دفاع مقدس نامگذاری شده است. هفته دفاع مقدرس از 31 شهریور شروع و تا 6 مهر پایان می‌یابد. در تاریخ ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ رژیم بعثی عراق با برنامه‌ریزی قبلی و به منظور برانداختن نظام تازه تاسیس شده جمهوری اسلامی ایران، جنگ وسیعی را علیه ایران شروع کرد.
جنگ هشت ساله ایران و عراق
در 31 شهریور 1359 رژیم بعثی عراق با تصمیم و طرح قبلی و با هدف برانداختن نظام نوپای جمهوری اسلامی جنگی تمام عیار را علیه ایران اسلامی آغاز کرد. رئیس جمهور وقت عراق صدام حسین در مقابل دوربین‌های تلویزیون عراق حاضر شد و با پاره کردن قرارداد 1975 الجزایر، آغاز تجاوز رژیم بعثی به خاک ایران را با وقاحت تمام اعلام کرد.
این جنگ سخت در شرایطی به ایران تحمیل شد که از جانب استکبار جهانی بویژه آمریکا تحت فشارهای شدیدی قرار داشت.
در داخل کشور نیز جناح‌های وابسته به غرب و شرق، با ایجاد اخلال‌هایی در نظام آن زمان و ایجاد درگیری‌های نظامی درصدد تضعیف نظام بودند و نیروهای نظامی نیز به خاطر تبعات قهری انقلاب، هنوز مراحل بازسازی و ساماندی را به طور کامل پشت سر نگذاشته بودند. ایران در آن دوران در انزوا و بی نظمی ظاهری به سر می‌برد و نیروهای مسلح عادی آن از بین رفته و روحیه خود را تضعیف کرده بودند.
این درگیری که به دلیل اختلافات ارضی، مذهبی و سیاسی بین دو کشور شروع و تقویت شد، پس از کشته شدن بیش از نیم میلیون سرباز و غیرنظامی، تقریباً هشت سال بعد به یک بن بست مؤثر رسید و با آتش بس پایان یافت.
صدام با توجه به تضعیف ارتش ایران در پی انقلاب، تصمیم به حمله پیشگیرانه علیه ایران گرفت. در 31 شهریور 1359، نیروهای عراقی به دنبال تهاجم زمینی به منطقه مرزی نفت خیز خوزستان، به پایگاه‌های هوایی ایران حمله کردند. این تهاجم در ابتدا موفقیت آمیز بود و عراق شهر خرمشهر را به تصرف خود درآورد و تا نوامبر به دستاوردهای ارضی دیگری دست یافت. اما پیشروی عراق به زودی در مواجهه با مقاومت سرسخت ملت ایران که با اضافه شدن شبه نظامیان انقلابی به نیروهای مسلح عادی به قدرت رسید، متوقف شد.
یک درگیری طولانی مدت
ارتش عراق که بر اساس محاسبات خود از وضعیت داخلی و خارجی ایران، فتح یک هفته‌ای تهران را در سر می‌پرورانید، جنگ جبهه‌ای که تقریباً در امتداد مرز قرار داشت به بن بست واقعی رسید. هر دو طرف حملات هوایی و موشکی را علیه شهرها، سایت‌های نظامی و تأسیسات نفتی و ترابری انجام دادند که باعث شد ایالات متحده و دیگر قدرت‌های غربی کشتی‌های جنگی خود را به خلیج فارس بفرستند تا تولید نفت را به بازار جهانی تنظیم کنند.
نیروهای مردمی بدون امکانات و تجهیزات و حتی آموزش‌های نظامی به مقاومت می‌پرداختند. زنان و دختران و حتی کودکان در پشت جبهه از هیچ کاری سر باز نمی‌زدنند. آنها حتی گاهی دست به اسلحه می‌بردنند و از خاک و جان و غیرت خود دفاع جانانه‌ای می‌کردنند. آن زمان مردم ایران فقط یک چیز را اصل کار خود می‌دانستند، باید از این خاک محافظت کنند.
در حالی که ایران از مزیت عددی زیادی برخوردار بود، عراق به لطف حمایت مستقیم عربستان سعودی، کویت و سایر کشورهای عربی و حمایت ضمنی کشورهای غربی از جمله ایالات متحده، دارای تسلیحات پیشرفته‌تر و افسران آموزش‌دیده‌تر بود و کمک های بین‌المللی بیشتری از ایران دریافت می‌کرد.
تنها متحدان ایران در طول جنگ سوریه و لیبی بودند. عراق همچنان به دنبال صلح بود، اما به دلیل استفاده از تسلیحات شیمیایی علیه نیروهای ایرانی و همچنین غیرنظامیان کرد در عراق که تصور می‌شد با ایران همدردی می‌کردند، خشم جامعه بین‌المللی را برانگیخت.
پایان جنگ تحمیلی
علیرغم کارشکنی‌های رئیس جمهور وقت بنی‌صدر، دفاع مقدس مردم مسلمان و انقلابی ایران شکل گرفت و نیروهای جوان و شهادت طلب به جبهه‌ها شتافتند. اتحادی بی‌نظیر میان نیروهای انقلابی و نیروهای وابسته شکل گرفت که در تاریخ ایران بی‌سابقه می‌باشد. حماسه دفاع مقدسی که برکات و دستاوردهای بی‌نهایتی را برای ملت ایران به ارمغان آورد. جهاد و شهادت مردمان با ایمان و مخلص این سرزمین، ستون‌های نظام اسلامی را تا مدت‌ها مستحکم نمود.
جنگ ایران و عراق با میانجیگری سازمان ملل متحد در 26 تیر 1366 به پایان رسید. پس از این نیروهای ایرانی ارتش عراق را از کشور خود بیرون راندند و نظام سرزمین خود را دوباره به دست گرفتند و همه چیز را از نو شروع به ساخت کردند اما در این میان اثرات جسمی و روحی جنگ بر جامه ملت ایران رخنه کرد. این زخم‌ها نشان از مقاومت و شجاعت مردم این سرزمین می‌باشد.
مراسم بزرگداشت هفته دفاع مقدس
همانطور که عرض کردیم، دفاع مقدس یکی از ماندگارترین حماسه‌های ملت دین مدار، فهیم، بصیر و انقلابی جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود از این رو برای ملت فهیم ایران و دولت جمهوری اسلامی بسیار با ارزش می‌باشد.
هرسال مدارس، دانشگاه‌ها، سازمان‌ها، شرکت‌های دولتی و خصوصی و… این هفته مقدس را جشن می‌گیرند و برنامه‌های ویژه، زیبا و جذاب در شبکه‌های مختلف صدا و سیما در رابطه با اهمیت و شگفتی دفاع مقدس به نمایش می‌گذارند.
رئیس ستاد گرامیداشت هفته دفاع مقدس درباره برنامه‌های امسال می‌گوید:« امروز مجموعه سپاه و بسیج با یک همت و عزم جدی برنامه‌های هفته دفاع مقدس را با شعار فتح قله شروع کردند. امسال تمام کار ما تبیین حقیقت است زیرا با تبیین گره ذهنی خیلی از جوانان باز می‌شود و دشمن نمی‌تواند آنها را سمت خود ببرد. همه چیز انقلاب مردم است و دفاع مقدس بی‌سابقه‌ترین حرکت مردمی تاریخ جهان است.»
سردار معروفی در ادامه عناوین برنامه‌های بسیج در هفته دفاع مقدس را به شرح زیر معرفی کرد:
- راه‌اندازی ۶۰ هزار ستاد گرامیداشت دفاع مقدس در ۶۰ هزار پایگاه بسیج
- گرامیداشت شهدای دفاع مقدس
- دیدار با خانواده‌های شهدا در محلات با حضور دوستان شهید
- تجلیل از فرزندان ملی پوش ایثارگر
- اجرای برنامه لاله‌های روشن ویژه شهدای دانش‌آموز
- معرفی دانش‌آموزان نخبه
- اعزام راویان زن به دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی
- اجرای برنامه نقالی در پایگاه‌های بسیج
- تجلیل از سه هزار نفر از پیشکسوتان دفاع مقدس
- تولید ده هزار سری عکس نمایشگاهی دفاع مقدس و برگزاری نمایشگاه در سراسر کشور
- تولید نماهنگ
- برگزاری رویداد رادیو و دفاع مقدس، تلویزیون و دفاع مقدس و خبر و دفاع مقدس
- تولید سه فیلم مستند و تولید هفت مستند کوتاه
دستاوردهای طلایی دفاع مقدس
جنگ هشت ساله اگرچه سرزمین ایران را برای مدت کوتاهی به زانو درآورد اما این کشور توانست غیورانه خاک نشسته بر زانوی خود را بتکاند و قدعلم کند. گذراندن دوران سخت طاغوت و جنگ نامردانه ایران با عراق باعث پیشرفت روزافزون این کشور در تمام عرصه‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اجتماعی شد. در ادامه با یکدیگر آنها را بررسی میکنم:
عرصه سیاسی و امنیتی:
جنگ ایران و عراق باعث از بین بردن گروه‌های وابسته‌ی ضد انقلاب داخلی در کردستان و همچنین از بین رفتن نفوذ سیاسی دموکرات در کشور شد. همینطور هم باعث از بین رفتن سازمان مجاهدین خلق که با رژیم بعثی عراق کار می‌کردند شد. ما در جریان جنگ تجربه کردیم که در دنیا تقریباً تنها هستیم و تنها پشتوانه‌ی ما، نیروهای مردمی درکشورهای مسلمان و مردم جهان می‌باشند.
عرصه نظامی:
تکوین مهندسی رزمی در جریان نبرد و مشخص شدن ضرورت‌های آن و به‌کار گرفتن تجارب به دست آمده در حین عملیات و در عملیات بعدی، یکی دیگر از تجربه حاصل از جنگ می‌باشد. تجارب دقیق و ظریف ما در جنگ، توانست پیروزی‌های مراحل بعدی عملیات ما را بسیار آسان کند. جنگ تحمیلی، فشار و مشکلات زیادی برای ملت و دولت ایران به وجود آورد. این فشارها، خصوصاً تحریم تسلیحاتی از سوی بسیاری از کشورهای غرب و شرق و حمایت مالی و انسانی تعدادی از کشورهای عربی منطقه باعث شد که
- رژیم بعثی عراق با تلاش و فداکاری نیروهای مسلح و مردم از سرزمین مقدس اسلامی، عقب رانده شود.
- ابتکار نظامی و تدبیر عملیاتی به غیر از سال اول جنگ، در اختیار نیروهای مسلح جمهوری اسلامی قرار گیرد.
- شکست ارتش پولادین رژیم بعثی عراق که از حمایت‌های گسترده کشورهای دنیا برخوردار بود باعث شد تهدیدات نظامی منطقه‌ای و حتی بین‌المللی از کشور ایران دور شود.
- ابتکارات و خلاقیت‌های فنی و مهندسی نظامی و طراحی نیازهای ویژه دوران دفاع مقدس از دستاوردهای بی‌نظیر در آن دوران است که رزمندگان اسلام موفق شدند با استفاده از این توانمندی در حفظ نیروی انسانی، امکانات و نیز تسهیل در دفاع نابرابر به موفقیت‌های چشمگیری برسند.
- تجربه جدید و منحصر به فرد جمهوری اسلامی ایران در نحوه شناسایی و تأمین نیروی انسانی داوطلب، آموزش و به کارگیری در حین نبرد یکی از دستاوردهای موفق نظامی در دوران دفاع مقدس است.
عرصه اقتصادی:
یکی از برکات اقتصادی جنگ، شناخت و معنویت‌گرایی در بخش مایحتاج عمومی بود. مدیریت انقلاب اسلامی با تکیه بر معنویت انقلاب، می‌توانست زمینه‌ی مساعدی برای حرکت‌های بنیادی در ابعاد مختلف مورد نیاز خود به دست آورد. تحریم اقتصادی جمهوری اسلامی از همان اول انقلاب اسلامی آغاز شد. ملت ایران در دوران دفاع مقدس با روحیه قناعت و صرفه جویی مقاومت کردند. یکی دیگر از تجارب اقتصادی حاصل از جنگ، خارج کردن «بودجه» انقلاب از تکیه‌گاه نفتی آن بود. بودجه‌ی انقلاب تا حدود 75 درصد متکی به نفت بود؛ یعنی 75 درصد از منابع درآمد اقتصادی ما را نفت تشکیل می‌داد. اتکا به قدرت مالی مردم در تمامی ابعاد مورد نیاز یکی دیگر از تجارب اقتصادی است.
عرصه فرهنگی و اجتماعی:
اعتماد به نفس و خودباوری
از برکات مهم دفاع مقدس، تقویت اعتماد به نفس و خودباوری بوده است. ما در دوران دفاع مقدس به این نتیجه رسیدیم که باید خود را باور کنیم و با تکیه بر توانمندی‌های خود، کشور را اداره نماییم. تأثیر این خودباوری، بعد از جنگ در عرصه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی و فناوری‌های نوین دفاعی، نمود فزاینده‌ای داشت.
شکوفایی استعداد و خلاقیت
از جمله تحولاتی که در جنگ طولانی هشت ساله رخ داد، بروز خلاقیت‌ها، نوآوری‌ها و اعمال بدیعی بود که در ابعاد مختلف صورت گرفت.
رشد باورهای دینی
رشد باورهای دینی در دوران دفاع مقدس بسیار چشمگیر بود. همه چیز ما در جبهه و پشت جبهه، رنگ و حالت الهی به خود گرفته بود. میادین نبرد و سنگرهای رزمندگان، آکنده از حضور خدا و اهل بیت بود. حتی بی‌تفاوت‌های جامعه در این فضای معنوی به خود آمده، تحول عمیق درونی در آنها ایجاد شده بود.
شد فضایل اخلاقی و معنوی
از برکات دیگر دفاع مقدس، رشد فضایل اخلاقی و معنوی در افراد و تقویت ارزش‌های اجتماعی بود. به طوری‌که همه‌ی اقشار ملت تحت تأثیر اخلاق رزمندگان و فضایل انسانی خانواده‌ی آنان قرار داشتند. به ویژه زمانی که مراسم تشییع شهدا برگزار می‌شد، همگان شرکت فعال داشته، از فضای معنوی آن بهره‌مند می‌شدند.
عزّت و اقتدار جهانی
از جمله دستاوردهای خارجی و سیاسی دفاع مقدس نشان دادن قدرت، عزّت نظامی و سیاسی ایران به جهانیان است. اگر تا پیش از دفاع مقدس کشورهای اغفال شده عربی و حتی اروپایی به خود جرأت تعرض و تجاوز به جمهوری اسلامی را می‌دادند، بعد از حماسه‌های یاران امام خمینی(ره) ترس و دلهره ماندگاری در سپاه یزیدیان زمان به وجود آمد.
ترس و دلهره‌ای که موجب شد حتی ابر قدرت‌های بزرگ جهان همچون آمریکا نیز به خود جرأت تعرض به ایران اسلامی را ندهند و برای ظاهرسازی هم که شده در مواردی دست دوستی و همکاری به سوی ایران دراز کند.
سخن آخر
دفاع مقدس، مظهر شکوه و عظمت ملتی است که با تکیه بر ایمان و اراده، از دل خاکستر جنگ، خورشید پیروزی و عزت را طلوع داد. امروزه ما می‌توانیم با تکیه بر تجارب که از دفاع مقدس کسب کردیم راه خود را هموارتر کنیم. ممنون از اینکه تا آخر مقاله همراه ما بودید.
