مقدمه
مسمومیت غذایی یا دارویی یکی از مشکلات بسیار خطرناک برای ما است؛ که حتی گاهی منجر به مرگ می شود! اولین و ضروری‌ترین اقدام جهت رفع این مشکل شست و شوی معده است. در این مطلب به بررسی دلایل شست و شوی معده، عوارض و مراقبت‌های پس از آن می‌پردازیم، پس با ما همراه باشید.
علل شست و شوی معده
شست و شوی معده یک فرایند تخلیه برای محتویات آن است که با نام لاواژ نیز شناخته می‌شود. این روش سال‌های زیادی است که کاربرد دارد و هدف آن خارج کردن سموم از معده است. هدف اصلی این فرآیند، حفظ سلامت و عملکرد بهتر دستگاه گوارش است.
از اولین و مهم‌ترین علل آن، وجود سم یا مقادیر زیادی دارو در آن است؛ که با لاواژ سریعا معده را تخلیه و درمان می‌کنند. همچنین کاربرد‌های دیگر شست و شوی معده پاکسازی دستگاه گوارش است.
از رایج‌ترین دلایل شست و شوی معده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نمونه گیری از اسید معده؛
- کاهش فشار روده‌‌ها در صورتی مسدود شدن آن‌ها؛
- تخلیه‌ی خون، در صورت خون‌ریزی معده؛
- پاکسازی معده در صورت استفراغ خونی برای آندوسکوپی
- برای جراحی ایمن و محدودکردن خطر پنومونی آسپیراسیون؛
- برای کاهش فشار معده در حین تهویه کمکی.
روش‌های شست و شوی معده
شست و شوی معده با توجه به وضعیت بیمار و علت تخلیه‌ی معده به روش‌های مختلفی انجام می‌شود، که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم:
القاء استفراغ
از شیوه‌ی القاء استفراغ برای شست و شوی معده استفاده می‌کنند. در این حالت شربتی به نام ایپکا به فرد خورانده می‌شود تا باعث استفراغ و مواد سمی از بدن خارج شود. این روش به ندرت انجام می‌شود؛ زیرا شربت ایپکا در مواردی که بیمار سطح هوشیاری پایینی دارد، می‌تواند عوارضی به همراه داشته‌باشد .
توسط پزشک
این روش تا ۱۲ ساعت اول، پس از مسمومیت انجام می‌گیرد. برای این فرآیند، یک قرص بی‌حسی، برای بی‌حس شدن گلو داده‌می‌شود. به‌این‌ترتیب گلو کمتر تحریک می‌شود. پس از آن یک لوله وارد دهان یا بینی بیمار می‌شود و آن را به مری متصل می‌کنند. مری مجرایی است که دهان را به معده وصل می‌کند. داخل لوله محلول سالین اسپری می‌شود. این محلول تعادل الکترولیتی بدن را حفظ می‌کند. پس از آن لاواژ معده شروع می‌شود که در ادامه به آن می‌پردازیم و در نهایت مایعات داخل معده خارج می‌شوند.
پزشکان از روش‌های زیر برای این کار استفاده می‌کنند:
- لاواژ معده : برای تخلیه معده از داروها و یا سموم مایع و جامد با حجم زیاد از این روش استفاده‌می‌شود.
- تجویز زغال: این روش برای بیمارانی که قادر به عمل بلع نیستند و آب دهی دستگاه گوارش صورت می‌گیرد. زغال پودری قدرت جذب بالایی دارد که می‌تواند اکثر مسمومیت‌ها را جذب خود کند. اما مواردی مانند: آهن، لیتیم، سیانیدها یا مولکول‌های قطبی کوچک مثل الکلها خیلی کم جذب می‌شوند.
خواندنی‌ها: استفاده از هوش مصنوعی در پزشکی!
مراقبت‌های لازم پس از شست و شوی معده
در ادامه، اساسی‌ترین نکات پس از این عمل را بررسی می‌کنیم:
- مقدار زیادی آب مصرف کنید. البته در کیس‌های دچار مسمومیت غذایی؛ بهتر است با جرعه‌های کوچک شروع شود.
- مصرف نوشیدنی‌های ورزشی دارای الکترولیت، می‌توانند از کم‌آبی بدن پیشگیری کنند.
- مصرف نوشیدنی‌های بی‌رنگ مانند سون آب یا اسپرایت، چای بدون کافئین، آب مرغ و سبزیجات؛
- غذاهای نرم بخورید. این کار باعث می‌شود که مری و معده فشار کمتری را تحمل کنند؛
- مصرف غذاهای سریع، کم‌چرب و کم فیبر مانند موز، غلات، تخم‌مرغ، عسل، ژله، بلغور جو دوسر، کره بادام زمینی، برنج، نان تست و پوره سیب‌زمینی مصرف کنید.
- استفاده از داروهای طبیعی مانند کپسول‌های زغال فعال، چای زنجبیل و سرکه سیب هم در این پروسه مفید است.
- بعد از پاکسازی معده و روده، حتما مسواک بزنید تا دندان‌ها از آسیب و پوسیدگی ناشی از اسید معده در امان باشند.
- حمام کردن پس از این فرآیند، برای حذف باکتری‌ها بسیار موثر است.
- استراحت و خواب کافی برای بیمار بسیار مفید است.
- از مصرف غذاهای تند و چرب یا حاوی کافئین خودداری کنید.
عوارض شست و شوی معده
بهتر است تا جای ممکن از انجام آن پرهیز کنید؛ رایج‌ترین عوارض این فرآیند، پارگی مری است که یک عارضه‌ی کشنده است! بنابراین در موارد ضروری شست‌وشو باید با سوندهایی با انتهای گرد و قابل انعطاف، انجام شود تا کمترین آسیب به مری وارد شود. در این عمل انتهای لوله باید چرب باشد. پارگی مری معمولا در زمانی رخ می‌دهد که بیمار بی‌قرار و ناآرام است.
سوالات متداول
شست و شوی معده در چه مواردی نباید انجام شود؟
- مسمومیت در بچه‌های کوچک؛
- مجرای تنفسی محافظت‌نشده که در این شرایط سطح هوشیاری کاهش یافته یا احتمال خطر وجود دارد؛
- مسمومیت بر اثر بلع مواد سوزاننده و هیدروکربن.
آیا شست و شوی معده درد دارد؟
میزان درد در بیماران متفاوت است؛ اما معمولا افراد بیشتر از احساس درد، حالت تهوع دارند!
پس از شست و شوی معده چه بخوریم؟
بهتر است از خوردن غذاهای چرب خودداری کنید. سعی کنید در این زمان غذاهای زودهضم و کم‌چرب مصرف کنید. همچنین نوشیدن آب را فراموش نکنید.
آیا شست و شوی معده بیهوشی دارد؟
بله، معمولاً زیر نظر پزشک و با استفاده از بیهوشی انجام می‌شود. برای انجام این کار، ابتدا بیمار به صورت بیهوشی کامل درآورده می‌شود تا احتمال بروز ناراحتی، استفراغ یا مقاومت در هنگام فرآیند کاهش یابد.
جمع بندی
در صورتی که دچار مسمومیت ناشی از مصرف مواد شیمیایی یا مصرف برخی داروهای خاص شدید، هرچه سریع‌تر به بیمارستان مراجعه کنید. مراجعه در ساعات اولیه پس از مسمومیت، نقش تعیین‌کننده در میزان خروج مواد سمی از معده شما دارد. در این مطلب نحوه‌ی انجام شست و شوی معده، نکات و مراقبت‌های پس از آن را بررسی کردیم. امید است شما عزیزان به پاسخ پرسش‌های خود دست یافته باشید.
