هر آنچه که باید درباره موشک بالستیک بدانید!

مقدمه

موشک‌ بالستیک به دلیل ویژگی‌های خاصی که دارند امروزه به عنوان یکی از مهمترین و راهبردی‌ترین ابزارهای قدرت نظامی شناخته می‌شوند، درواقع آنها پشتوانه و تکیه گاه‌های نظامی کشورها در عرصه بین المللی هستنند.

موشک چیست؟

موشک هدایت‌ شونده یا به اختصار موشک، گونه‌ای سامانه تسلیحاتی خودکششی هدایت‌شونده است. سامانه‌های موشکی از چهار جزء اصلی تشکیل شده‌اند: سامانهٔ هدف‌گیری و هدایت، سامانهٔ پرواز، موتور و کلاهک جنگی. موشک‌ها همچنین برای کاربرد در شرایط مختلف تطبیق داده می‌شوند: سطح‌به‌سطح، هوابه‌سطح، سطح‌به‌هوا، هوابه‌هوا، و جنگ‌افزار ضدماهواره.

موشک بالستیک چیست؟

موشک بالستیک (Ballistic missile) یک سامانه خودهدایت شونده است که بعد از دریافت اطلاعات هدف، موشک تا ارتفاع معینی به کمک نیروی موتور اوج میگیرد، سپس بعد از طی کردن بخشی از مسیر، ادامه ی آن را به کمک نیروی جاذبه‌ی زمین می‌پیماید.این نوع از موشک‌ها گاها می‌توانند از جو زمین هم خارج شوند که موسوم به موشک بالستیک قاره‌پیما هستند.

دلیل نام گذاری این نوع موشک‌ها که جز موشک‌های جنگی به شمار می‌روند، مسیری است که به صورت منحنی و در قالب مکانیک پرتابه‌ای طی می‌نمایند که مانند دستگاه پرتابگر بالیستا رومیان باستان عمل می‌کند.

نکته‌ی مهم و حائز اهمیت برای برتری موشک‌‌های بالستیک، پیشران مشخص‌کننده برد آنها است و پس از آن میزان توانایی حمل مهمات که قدرت تخریب آن را افزایش می‌دهد.

بیشتر بدانید: تفاوت موشک بالستیک با موشک کروز چیست؟

انواع موشک بالستیک

موشک‌ بالستیک را اغلب بر اساس میزان برد و کابردی که دارنند طبقه بندی می‌کنند هرچند، کشور‌های مختلف از الگو‌های متفاوتی برای دسته‌بندی موشک‌های بالستیک استفاده می‌کنند که در ادامه برخی از این الگوها را بررسی می‌کنیم:

تاکتیکی :

این موشک در زبان انگلیسی با نام Tactical ballistic missile شناخته می‌شود. برد موشک‌های تاکتیکی به 150 تا 300 کیلومتر می‌رسد.

کوتاه‌برد (SRBM) :

در اصطلاح انگلیسی با نام Short-range ballistic missile شناخته می‌شود. برد موشک‌های کوتاه‌برد به کمتر از 1000 کیلومتر می‌رسد.

میان‌برد (MRBM) :

در اصطلاح انگلیسی با نام Medium-range ballistic missile شناخته می‌شود. برد موشک‌های میان برد به 1000 تا 3500 کیلومتر می‌رسد.

دوربرد (IRBM) :

در اصطلاح انگلیسی با نام Intermediate-range ballistic missileشناخته می‌شود. برد این موشک‌ها به 3500 تا 5500 کیلومتر می‌رسد.

قاره‌پیما (ICBM) :

در زبان انگلیسی با نام Intercontinental ballistic missile شناخته می‌شود. برد موشک‌های قاره‌پیما به بیشتر از 5000 کیلومتر می‌رسد.

پرتاب شونده از زیر دریا (SLBM) :

این موشک از زیر دریا شلیک می‌شود و نام کامل آن در زبان انگلیسی Submarine-launched ballistic missile می‌باشد.

بدنه موشک‌های بالستیک

موشک بالستیک از چهار قسمت اصلی به نام سازه (AIRFAME) ، سیستم هدایت موشک (GUIDANCE SYSTEM) ، کلاهک یا سرجنگی (WarHead) ، بخش پیشران Prou plision unit) یا موتور که نیروی لازم را برای هدایت موشک به جلو و سمت هدف تامین می‌نماید، تشکیل میشود.

سوخت موشک‌ها به دو نوع سوخت‌های مایع و جامد تقسیم می‌شوند. مهندسین با توجه به نوع کاربرد موشک، وزن موشک و موارد مختلف دیگر سوخت موشک‌ها را مشخص می‌کنند.

سوخت موشک بالستیک معمولا از نوع سوخت جامد است. گاهی سوخت جامد تک مرحله‌ای و گاهی نیز سوخت جامد دو مرحله‌ای را می‌توانیم در زمینه سوخت موشک بالستیک عنوان کنیم.

موشک‌های بالستیک چگونه کار می‌کنند؟

موشک‌ بالستیک از لانچرهای ثابت و متحرک پرتاب می‌شوند و طرز کارشان به این گونه است که به صورت عمودی و یا زاویه دار (بسته به برد و کارکرد) پرتاب و از جو زمین خارج می‌شوند.

پس از خروج موشک از جو زمین، موشک حالت افقی به خود می‌گیرد و در خارج از جو شروع به حرکت می‌کند و به محض رسیدن به بالای سر هدف، موشک مجددا وارد جو می‌شود و با استفاده از جاذبه زمین و با سرعت بسیار بالا، بر روی هدف خود سقوط می‌کند. وقتی موشک به این هدف برسد، راکت از کار می افتد. این مسئله یا به دلیل تمام شدن سوخت و یا بواسطه‌ی طراحی انجام می‌شود. سپس این موشک، برای ادامه‌ی مسیر، تنها به نیروی گرانشی وابسته می‌باشد. بطور عکس، برخی از موشک‌ها و یا پرتابه‌ها، گاهی به طور پیوسته از توان خود برای رسیدن به مقصد، استفاده می‌کنند.

موشک بالستیک از موتور راکت داخلی و یا موتوری استفاده می‌کند که بواسطه‌ی آن، سرعت و جهت گیری آن تعیین می شود.

قدرت موشکی ایران

برنامه موشکی ایران، مهم‌ترین بخش راهبردی دفاعی جمهوری اسلامی ایران در مقابله با تهدیدات خارجی شناخته می‌شود. برنامه موشکی ایران را می‌توان به دو دوره «جنگ ایران و عراق» و «دوره بعد از پایان جنگ» تقسیم کرد. جنگ ایران و عراق تأثیر چشمگیری بر ذخایر تجهیزات در ایران داشتند.

ایران در طی جنگ با عراق ناچاربود با توانی بیش از اندازه خودش مقابله کند و در این میان موشک‌هایی از کشورهای لیبی، سوریه سپس کره شمالی، موسوم به اسکاد را خریداری کرد. همزمان با خریداری موشک، جمهوری اسلامی تلاش‌هایی را برای بومی‌سازی موشک در ایران پیش گرفتند.کشور ایران بعد از جنگ تحمیلی هشت ساله‌اش توانست نیروی پدافند هوایی خود را به بهترین شکل ممکن بسازد.

اولین موشک بومی ایران با نام «مشک» که «ایران ۱۳۰» نیز نام داشت، در سال ۱۳۶۷ ساخته شد. برد این موشک ۱۳۰ کیلومتر بود و در آزمایش‌ها تا ۱۶۰ کیلومتر نیز موفق بود. بعد از آن ایران توانست با سختی و مشقت‌های فراوان  گلیم خود را از آب بکشد و بتواند امروز به عنوان یکی از مهمترین مناطق در خاورمیانه از نظر پدافند هوایی تبدیل شود.

خانواده موشک‌های ایرانی

کشور ایران با وجود تحریم‌های سخت و مشکلات فراوان موفق به ساخت موشک‌هایی بی‌رغیب شد و هرسال با معرفی موشک‌های جدید پیشرفت چشمگیری را نشان می‌دهد. در ادامه با انوع موشک‌ بالستیک ساخت کشور ایران آشنا می‌شویم:

• موشک شهاب 1 (برد ۳۰۰ کیلومتری) از شهاب ۱ در موشک باران پایگاه اشرف متعلق به گروهک منافقین استفاده شد.

• موشک شهاب 2 (برد ۷۵۰ کیلومتر)

• موشک شهاب 3 (برد ۲۰۰۰ کیلومتر) اولین موشک میان برد در ایران است.

• موشک فاتح 110(حداکثر ۳۰۰ کیلومتر) ۱۷ شهریور ۱۳۹۷ سپاه مقر فرماندهی حزب دموکرات کردستان را با هفت موشک فاتح ۱۱۰ مورد هدف قرار داد که ۱۶ نفر از رهبران این حزب به هلاکت رسیدند.

• موشک قیام (برد ۸۰۰ کیلومتر)

• موشک زلزال بارشی (برد ۳۰۰ کیلومتر)

• موشک فاتح 313 (برد ۵۰۰ کیلومتری) نیروی هوافضای سپاه ۱۸ دی ماه و در پاسخ به اقدام تروریستی ارتش آمریکا در به شهادت رساندن سپهبد سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه از موشک فاتح ۳۱۳ برای هدف قرار دادن پایگاه عین الاسد در استان الانبار عراق که از مهمترین پایگاه‌های آمریکا در عراق است استفاده کرد.

• موشک رعد 500 (نسل جدید پیشران‌های موشکی و ماهواره‌برها)

• موشک فاتح مبین (مجهز به جستجوگر پیشرفته و هوشمند با قابلیت نقطه‌زنی در زمین و دریاست.)

• موشک ذوالفقار(برد ۷۵۰ کیلومتر) موشک‌های ذوالفقار توسط نیروی هوافضای سپاه در عملیات علیه مقر سرکرده‌های داعش در سوریه مورد استفاده قرار گرفت.

• موشک دزفول (برد ۱۰۰۰ کیلومتر)

• موشک سجیل (برد ۲۰۰۰ کیلومتری) اولین موشک دوربرد سوخت جامد ایران است.

• موشک خرمشهر (برد ۲۰۰۰ کیلومتر)

• موشک عماد، نخستین موشک دوربرد جمهوری اسلامی ایران با قابلیت هدایت و کنترل تا لحظه اصابت به هدف است؛ که قادر است اهداف مورد نظر را با دقت بالا مورد اصابت قرار بدهد و به طور کامل منهدم کند.

• موشک قدر F (برد ۲۰۰۰ کیلومتر)

• موشک هرمز 1 و 2(برد ۳۰۰ کیلومتر)

قدرتمندترین موشک‌های بالستیک ایران

کشور ایران با تکیه بر دانش و مهندسین داخلی توانسته موشک‌هایی فوق قوی و بی‌نظیر در عرصه کار خود را تولید کند. توان موشکی ایران به عنوان یکی از مهمترین عامل بازدارنده تهاجم نظامی قرار دارد.

موشک سجیل اولین موشک دوربرد با سوخت جامد کشور ایران است که برخی کارشناسان آن را برترین موشک بالستیک ایرانی می‌دانند که از سامانه پرتاب متحرک با قابلیت حمل موشک آماده پرتاب برخوردار است.

ویژگی منحصر به فرد این موشک دقت فوق‌العاده بالای آن در اصابت به اهداف است. همچنین به دلیل شتاب بسیار بالای سجیل امکان ردگیری آن برای دشمن در فازهای اولیه پرتاب بسیار کم و عملآً شانس دشمن برای انهدام سجیل در طی پرواز ناچیز است. تا کنون دو نمونه سجیل 1 و 2 معرفی شده است.

موشک خلیج فارس، موشک بالستیک و فوق هوشمند که می‌تواند با سرعتی مافوق صوت انوع مختلفی از ناوها و کشتی‌های دشمن را مورد اصابت قرار دهد. موشک بالستیک خلیج فارس از سطح زمین شلیک می‌شود و به صورت عمودی از ارتفاع بالا می‌تواند هرگونه ناو و یا شناور دشمن را مورد هدف قرار بدهد.

خانواده‌ی موشک‌های دوربرد شهاب که  شامل شهاب 1، شهاب 2، شهاب 3، شهاب 4 و شهاب 5  جز معرفترین موشک‌ بالستیک ایرانی به شمار می‌روند. آنها می‌توانند به راحتی سرزمین‌های اشغالی را مورد هدف قرار دهند. شاید به دلیل این خصیصه است که این موشک برای رژیم صهیونستی یادآور مرگ است.

موشک باسلتیک میان برد عاشورا تاج صنعت موشک ایران لقب دارد. این موشک قادر است به هر هدف آمریکایی در شرق اروپا و هر هدف صهیونیستی برخورد کند و محدوده گسترده‌ای را ویران کند.

ابر موشک فتاح

موشک بالستیک هایپرسونیک ایران، جدیدترین دستاورد راهبردی نیروی هوافضای سپاه در تاریخ 16 خرداد 1402 رونمایی شد. موشک کم نظیری که تنها 4 کشور دارای این فناوری هستند.

این موشک از دقت اصابت فزاینده، سرعت بسیار بالا، قابلیت مانور‌پذیری فوق‌العاده و همچنین از توان پنهان‌کاری و عبور از سامانه‌های راداری برخوردار است. برد این موشک ۱۴۰۰ کیلومتر و گفته می‌شود سرعت آن پیش از اصابت به هدف به ۱۳ تا ۱۵ ماخ می‌رسد.

موشک فتاح به دلیل نوع حرکت آن که در جهات و ارتفاع مختلف است، توسط هیچ موشکی قابل انهدام نیست. این موشک توانایی مانور در جو و خارج از جو را نیز دارا می‌باشد.

سخن آخر

ما در این مقاله با انواع موشک‌ بالستیک آشنا شدیم و همینطور بهترین موشک‌های بالستیک کشور ایران را با یکدیگر شناختیم. امید است این مطلب برای شما عزیزان مفید‌ واقع شود.